وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن
بحر: رمل مثمن مخبون محذوف

---

استقبال

سعدی: دیوان اشعار، غزل شماره ۵۰، عشق ورزیدم و عقلم به ملامت برخاست / کان که عاشق شد از او حکم سلامت برخاست

---

ملامت: سرزنش کردن، نکوهش کردن، بدگویی، تقبیح، توبیخ، سرزنش، شماتت، طعنه، سرکوفت // در تصوف، سعی در سرزنش نفس و پنهان داشتن دانایی‌ها و حال خود از خلق، طاعات و عبادات خویش را از انظار مردم پوشاندن و در مقابل علنی کردن کاستی‌ها و اشتباهات خود و در ظاهر طوری رفتار کردن که مردم به ملامت و سرزنش فرد بپردازند
سلامت: تندرستی // پاکی و رهایی از عیب و آفت، بی‌عیبی، بی‌گزند شدن، از عیب وآفت رهایی یافتن // در تصوف، حفظ و رعایت رسوم، مقابل ملامت
بزم: جسن، مجلس شادی، مجلس عیش و عشرت و باه‌گساری
ندامت: پشیمان شدن، پشیمانی، اندوه و افسوس، تاسف // در تصوف، مقام اولین منزل سیر و سلوک است و توبه ۳شرط دارد، ندامت، ترک کردن و تکرار نکردن که ۲شرط بعدی تنها بعد از ندامت حاصل می‌شوند
لاف: . گفتار بیهوده و گزاف، دعوی زیاده‌از‌حد // خودستایی
غرامت: مالی که بابت خسارت داده یا گرفته می‌شود، تاوان // زیان، ضرر // مشقت، سختی // پشیمانی، ندامت
عارض: . عرض‌کننده، عریضه‌دهنده، شاکی // رویداد، پیشامد، حادثه // در فلسفه، ویژگی آنچه پیدا می‌شود و می‌گذرد و ثابت نیست // فرمانده‌ی لشکر // رخسار، چهره، روی
قامت: قد، بلندی تنه‌ی آدمی، اندام
خلوتی: خلوت‌نشین، منزوی، گوشه‌نشین // محرم راز
خلوتیان: جمع خلوتی
ملکوت: بزرگی، عظمت، پادشاهی // عالم فرشتگان، عالم غیب // در تصوف، عالم ارواح و عالم غیب و عالم معنی و باطن و مجرّدات
خلوتیان ملکوت: فرشتگان یا ساکنان عالم معنی یا جهان غیب
قیامت: شور و غوغا کردن، هنگامه برپا کردن
خرقه: نوعی پوستین بلند، تکه‌ای از پارچه‌ی لباس // در تصوف، جبه‌ای که از دست پیر می‌پوشیدند و گاهی از تکه‌های گوناگون دوخته می‌شد
سالوس: مکار، حیله‌گر، ریاکار / (اسم) مکر، حیله
کرامت: سخاوت و بخشندگی، هدیه، تحفه // بزرگی و ارجمندی، داشتن صفات نیک // در تصوف، کاری خارق‌العاده که توسط اولیا و صالحان انجام می‌گیرد

---

شرح ابیات

۱- دل و دینم را در راه معشوق از دست داده‌ام اما او باز هم مرا سرزنش می‌کند که هنوز در بند این دنیا و رسوم آن و خودنمایی و ریا هستم.
۲- (دلبر با سرزنش به من می‌گوید) چه کسی را سراغ داری که دل به این دنیا بسته و در پایان، کارش به پشیمانی کشیده نشده باشد؟
۳- شمع که به خودستایی برخواسته بود و درخشش خود را با درخشش لب خندان معشوق یکی می‌دانست، برای جبران این گزافه گویی که می‌کرد، هر شب در حضور عاشقانت تا صبح می‌سوزد.
۴- در صحرا گل‌ها با زیبایی‌شان و سرو با قد و قامتش، خودنمایی می‌کند، اما بادبهاری در مقابل‌شان به هواداری تو بلند میشود و وادارشان می‌کند تا در مقابل کمال تو سر خم کنند.
۵- مست و خرامان از مقابل فرشتگان و ساکنان عالم غیب گذشتی و با دیدن تو آن‌چنان غوغا و آشوبی در بینشان به‌پا شد که گویی قیامت شده باشد.
۶- سرو که به بلندای قامت خود به همه فخر می‌فروخت و سرکشی می‌کرد، با دیدن قامت تو آن‌چنان احساس حقارت و کوچکی کرد که از خجالت حتی سر بلند نکرد.
۷- حافظ این لباس دنیا (این لباس زاهدان و صوفیان و ریاکاران)، را از تن بیرون کن تا شاید سالم بمانی، که این لباس ریا که ظاهرا به عنوان هدیه به تو داده شده، (این لباس صوفیان ریاکار که عبادت‌شان را همه‌جا عرضه می‌کنند و با ادعای کرامت داشتن، به خلق فخر فروشی می‌کنند و در اصل کرامت‌فروشی می‌کنند) روزی خواهد سوخت و هرکه آن‌را پوشیده باشد را هم همراه خود خواهد سوزاند.

---

حاشیه نویسی

دیوان اشعار سعدی، غزل شماره ۵۰

عشق ورزیدم و عقلم به ملامت برخاست / کان که عاشق شد از او حکم سلامت برخاست

هر که با شاهد گلروی به خلوت بنشست / نتواند ز سر راه ملامت برخاست

که شنیدی که برانگیخت سمند غم عشق / که نه اندر عقبش گرد ندامت برخاست

عشق غالب شد و از گوشه نشینان صلاح / نام مستوری و ناموس کرامت برخاست

در گلستانی کان گلبن خندان بنشست / سرو آزاد به یک پای غرامت برخاست

گل صدبرگ ندانم به چه رونق بشکفت / یا صنوبر به کدامین قد و قامت برخاست

دی زمانی به تکلف بر سعدی بنشست / فتنه بنشست چو برخاست قیامت برخاست