غزل شماره ۷۶
جز آستان توام در جهان پناهی نیست
سر مرا به جز این در حواله گاهی نیست
عدو چو تیغ کشد من سپر بیندازم
که تیغ ما به جز از ناله‌ای و آهی نیست
چرا ز کوی خرابات روی برتابم
کز این بهم به جهان هیچ رسم و راهی نیست
زمانه گر بزند آتشم به خرمن عمر
بگو بسوز که بر من به برگ کاهی نیست
غلام نرگس جماش آن سهی سروم
که از شراب غرورش به کس نگاهی نیست
مباش در پی آزار و هر چه خواهی کن
که در شریعت ما غیر از این گناهی نیست
عنان کشیده رو ای پادشاه کشور حسن
که نیست بر سر راهی که دادخواهی نیست
چنین که از همه سو دام راه می‌بینم
به از حمایت زلفش مرا پناهی نیست
خزینه دل حافظ به زلف و خال مده
که کارهای چنین حد هر سیاهی نیست
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن
بحر: مجتث مثمن مخبون محذوف
جز:
آستان:
توام:
در:
جهان:
پناهی:
نیست:
سر:
مرا:
به:
این:
حواله:
گاهی:
عدو:
چو:
تیغ:
کشد:
من:
سپر:
بیندازم:
که:
ما:
از:
ناله‌ای:
و:
آهی:
چرا:
ز:
کوی:
خرابات: ویرانه‌ها // جایی مانند میخانه که دارای وسایل عیش‌وعشرت و محل باده‌پیمایی و عشق‌ورزی با کنیزکان بوده و رندان در آنجا به عیش‌ونوش سرگرم می‌شدند // در تصوف مقام و مرتبه‌ی خرابی و نابودی عادات نفسانی، خوی حیوانی، و محل کسب اخلاق ملکوتی که عارفان و سالکان از قید عادات و حالات نفسانی رهایی یافته و از بادۀ وحدت سرمست شوند
روی:
برتابم:
کز:
بهم:
هیچ:
رسم:
راهی:
زمانه:
گر:
بزند:
آتشم:
خرمن:
عمر:
بگو:
بسوز:
بر:
برگ:
کاهی:
غلام:
نرگس: گلی سفید و کوچک و خوش‌بو // مجاز از چشم، چشم معشوق
جماش:
آن:
سهی: راست و بلند، راست‌قامت، کشیده
سروم:
شراب:
غرورش:
کس:
نگاهی:
مباش:
پی:
آزار:
هر:
چه:
خواهی:
کن:
شریعت:
غیر:
گناهی:
عنان:
کشیده:
رو:
ای:
پادشاه:
کشور:
حسن:
دادخواهی:
چنین:
همه:
سو:
دام:
راه:
می‌بینم:
حمایت:
زلفش:
خزینه:
دل:
حافظ:
زلف: گیسو، موی سر، جعد، طره، شعر
خال: نقطه‌ی سیاه یا لکه ای که روی پوست بدن یا چیزی دیگر ظاهر شود
مده:
کارهای:
حد:
سیاهی:
۲-
بحر: مجتث مثمن مخبون محذوف
جز:
آستان:
توام:
در:
جهان:
پناهی:
نیست:
سر:
مرا:
به:
این:
حواله:
گاهی:
عدو:
چو:
تیغ:
کشد:
من:
سپر:
بیندازم:
که:
ما:
از:
ناله‌ای:
و:
آهی:
چرا:
ز:
کوی:
خرابات: ویرانه‌ها // جایی مانند میخانه که دارای وسایل عیش‌وعشرت و محل باده‌پیمایی و عشق‌ورزی با کنیزکان بوده و رندان در آنجا به عیش‌ونوش سرگرم می‌شدند // در تصوف مقام و مرتبه‌ی خرابی و نابودی عادات نفسانی، خوی حیوانی، و محل کسب اخلاق ملکوتی که عارفان و سالکان از قید عادات و حالات نفسانی رهایی یافته و از بادۀ وحدت سرمست شوند
روی:
برتابم:
کز:
بهم:
هیچ:
رسم:
راهی:
زمانه:
گر:
بزند:
آتشم:
خرمن:
عمر:
بگو:
بسوز:
بر:
برگ:
کاهی:
غلام:
نرگس: گلی سفید و کوچک و خوش‌بو // مجاز از چشم، چشم معشوق
جماش:
آن:
سهی: راست و بلند، راست‌قامت، کشیده
سروم:
شراب:
غرورش:
کس:
نگاهی:
مباش:
پی:
آزار:
هر:
چه:
خواهی:
کن:
شریعت:
غیر:
گناهی:
عنان:
کشیده:
رو:
ای:
پادشاه:
کشور:
حسن:
دادخواهی:
چنین:
همه:
سو:
دام:
راه:
می‌بینم:
حمایت:
زلفش:
خزینه:
دل:
حافظ:
زلف: گیسو، موی سر، جعد، طره، شعر
خال: نقطه‌ی سیاه یا لکه ای که روی پوست بدن یا چیزی دیگر ظاهر شود
مده:
کارهای:
حد:
سیاهی:
شرح ابیات
۱-۲-